Арон Исаевич Нимцовичийн "Миний систем" гэдэг шатрын номыг үе үеийн шатарчид ихээр үнэлсэн байдаг тул шатарт суралцаж хүмүүс энэхүү номыг олж уншихыг зөвлөе. Номын монгол хэл дээрх орчуулгыг би олоогүй болохоор түүнийг орчуулан хүргэх оролдлогыг хийж суугаа нь энэ. Нимцович шатрын стратегийн элементүүдэд
- төв
- тэрэг эзлэх нээлттэй шугам
- 7 ба 8 -р хөндлөн шугамын тоглолт
- нүүргүй хүү
- дараа
- нээж шалах
- солилцоо
- хүүний гинж
зэргийг онцлоод номондоо эдгээрийг илүү дэлгэрүүлэн нарийн авч үзсэн байгаа.
Эхлэн суралцагчдын сонирхолыг харгалзан үзээд төвөөс эхлэн авч үзье. Шатарт төв гэдэг ойлголт 1911-1913 онуудад "шатрын хувьсгал" болон гарч ирсэн. Юуны өмнө хэдэн жижиг тодорхойлолтыг өгье.
Зурагт дундын шугам буюу хил, төвийн цэг, төвийг үзүүлсэн.
Зураг дээрх хөх өнгийн шугамыг дундын шугам буюу өрсөлдөгч талуудын хил гэнэ.
Хөлгийн хамгийн урт хоёр диагоналуудын огтлолцолын цэгийг төвийн цэг /ногоон/ харин улаан өнгийн квадратыг төв гэж нэрлэдэг.
Эдгээр шугамуудыг шатрын гэхээсээ илүү математик утгаар нь ойлгох хэрэгтэй.
Эдгээр тодорхойлолтуудыг шатрын хичээл, номуудад маш ихээр хэрэглэдэг тул сайн мэдэж байх ёстой.
Нэг. Хөлөлгөө гэдгийг хилийн зүгт хүчээ төлөвлөгөөтэйгээр бүлэглэх гэж ойлгоно. Үүнийг дайтаж буй талууд аль болохоор хурдан хил дээрээ очин дараа нь боломжийнхоо хирээр түүнийг давахыг оролдохын адилаар дайны үеийн бүрэн дайчилгаатай адилтгаж болно. Хөлөлгөө бол хамтын буюу нэгдмэл ойлголт тул "бөөнөөр" ажиллаж хэрэгтэй. Нэг, хоёр бүр гурван бодоо гаргасан ч энэ нь хөлөлгөөнд хангалтгүй. Хөлөлгөө зорилгодоо хүрэхийн тулд бүх боднууд оролцох хэрэгтэй. Ингэхдээ бод бүр зөвхөн нэг нүүдэл хийн дараа нь нөгөө бодоо нүүх боломжийг олгох ёстой.
Хоёр. Хүүний нүүдэл бол өөрөө хөлөлгөөний нүүдэл биш зөвхөн хөлөлгөөнд туслах нүүдэл. Энэ бол эхлэн суралцагчид ойлгох чухал зүйл. Хүүгээр нүүхгүйгээр өөрийн боднуудаа хөллөх боломж байдагсан бол энэ нь хамгийн зөв хөлөлгөө байхсан. Хүүний довтолгооны хүч боднуудтай харьцуулахад дэндүү бага учраас тэд хил давснаар өрсөлдөгчид ямар нэгэн онцгой аюулыг үүсгэдэггүй гэдэг утгаараа энэ нь ойлгомжтой. Гэхдээ хүүний байрлалгүй байвал эсрэг талын хүүний төв өөрийн идэвхитэй ажиллагаагаар манай хөлөлгөө хийгдсэн боднуудыг буцан хөөх болно. Иймээс өөрийн хүчнүүдийн хөлөлгөөг алдаагүй хийхийн тулд урьдчилан хүүний төвийг үүсгэх хэрэгтэй. Төв гэдэгт бид төвийн цэгийг тойрсон e4, d4, e5, d5 нүднүүдээс бүрдсэн жижиг квадратыг ойлгоно. Хүүний нүүдэлгүйгээр хөлөлгөөг хийх нь хичнээн хүндрэлтэй болохыг дараах жижигхэн жишээгээр харцгаая. 1. Мf3 Мc6 2. e3 хүү төвийг эзлээгүй тул энэ нүүдлийг авч үзэхгүй бол цагааны хөлөлгөө бидний хувьд хүүний нүүдэлгүй л гэсэн үг. 2. ... e5 3. Мc3 Мf6 4. Тc4 d5 энд цагааны хөлөлгөөндөө хэрэглэсэн системд алдаа илэрсэн. Харын хүүнүүд манай хүчнүүдийг идэвхигүй болгох үйлчилгээг үзүүлж эхэлсэн. 5. Тb3 гараанд бод хоёрдахь удаагаа нүүх тул муу. 5. ... d4 цагааны байрлал муу байгаа нь илт. Эндээс дүгнэн үзвэл гараанд хүүгээр нүүх нь зөвхөн хөлөлгөөнд туслах үүрэгтэй бөгөөд зөвхөн төвийг эзлэх эсхүл түүнтэй холбогдол бүхий үйл ажиллагаатай холбоотой бол хүүгээр нүүвэл зохино. Ийм төрөлд бид өөрийн төвийг хамгаалах эсхүл өрсөлдөгчийг довтолж буй нүүдлүүдийг үзэх болно. 1. e4 e5 хэлбэрийн нээлттэй өрөгийн байрлалд d2-d3 эсхүл d2-d4 нүүдлүүд бол энэхүү үзэл баримтлалын хүрээнд дандаа сайн үргэлжлэл байдаг. Бүрэн хэмжээний байх үүднээс зөвхөн дээр дурдсан нүүдлүүд байж болох бөгөөд харин морь, тэрэгний өмнөх хүүнүүдийн нүүдлүүд бол ердөө цаг хугацаа алдахаас өөрцгүй нүүдлүүд. Харин хаалттай өрөгүүдэд өрсөлдөгчдийн шатрууд хүчтэй тулах нь бага хөлөлгөө удаан эрчимтэй явагддаг учраас энэхүү дүрмийн ерөнхий зориулалт байхгүй болдог. Эдгээрийг дүгнэвэл нээлттэй өрөгт бод бүр нэг нүүдлээр хөллөх, төвийг эзлэхгүй эсхүл түүнийг хамгаалахгүй эсхүл өрсөлдөгчийн төвийг довтлоогүй хүүний нүүдэл бүр цаг алдалт гэдгийг тооцсон хөлөлгөөний хурд бол дээд хууль юм. Иймээс Ласкерын зөвлөснөөр гараанд хүүгээр нэг хоёроос илүүгүй нүүх юм.
Гурав. Хөлөлгөөний давуу байдал хамгийн сайн нь. Гүйлтийн уралдаанд "дороо дэвхцэх" -ийн тулд үнэт цагаа үрэх нь өрсөлдөгчид илт давуу байдлыг олгох байж боломгүй зүйл. Шатарт "дороо дэвхцэх" - тэй ижил төстэй үйлдэл бол гараанд нэг бодоор олон нүүх юм. Зарим тохиолдолд ийм аргаар өрсөлдөгчийн хөлөлгөөнд орсон боднуудыг довтлох замаар өөрийн шатруудыг хөллөн өрсөлдөгчийг цаг алдуулж болно. Ийм төрлийн темп хожих байрлал 1. e4 d5 2. exd5 Бxd5 3. Мc3 нүүдлийн дараа үүснэ.
Дөрөв. Темп хожих солилцоо. Богинохон хэдий ч өмнөх өрөг өөртөө хоёр тусдаа маневрийг агуулсан. Ямар учраас 2. exd гэж тоглов. Хариу нь өрсөлдөгчийн шатрыг дайралтанд өртөхөөр "эвгүй" нүдэнд татан оруулах юм. Энэ бол маневрийн эхний хэсэг. Хоёрдахь хэсэг болох 3. Мc3 нүүдэл нь өрсөлдөгчийн шатрын тохиромжгүй байрлалыг ашиглах. Дээрх хоёр нүүдлийн маневр эхлэн суралцагчдад маш сургамжтай. Бас нэгэн жишээг авч үзье. 1. d4 d5 2. c4 Мf6 3. cxd5! Энд хоёр үргэлжлэл (боломж) үүснэ. Хэрвээ 3. ... Бxd5 гэвэл 4. Мc3. Хэрвээ 3. ... Мxd5 4. e4. Ямарч тохиолдолд цагаан 4-р нүүдэлд бүрэн хэмжээний хөлөлгөөний нүүдэл хийх бөгөөд хар "дороо гүйх" байдлаар хариулна. Ийм тохиолдолд хар заавал хүүг авах ямар хэрэгтэй юм бэ? гэсэн бодол эхлэн суралцагчдад төрж магадгүй. Харин туршлагатай шатарчид өрөг хэвийн үргэлжилж байхад өөрийн хүүг буцаан авахгүй бол материалын тэнцвэртэй байдал алдагдахад хүрнэ гэдгийг сайн мэднэ. Ийм аргагүй байдалд хүүг буцаан авахдаа өрсөлдөгч материалын тэнцвэр, бодны хөлөлгөөнд зэрэг хүрэхгүй л бол хөлөлгөөнд юу ч хийж чадахгүй зүгээр нүүдэл (темп) алдахад хүрнэ. Өөр жишээ авч үзье. 1. e4 e5 2. f4 Мf6 3. fxe5 Мxe4. Өөрөөр нүүвэл хар ямар нэгэн нөхвөргүйгээр хүү алдах тул аргагүй нүүдэл. 4. Мf3 (4. ... Бh4+ нүүдлийг хориглосон нүүдэл.) 4. ... Мc6 5. d3. (fxe5 солилцоог ашиглах логик) 5. ... Мc5 6. d4 Мe4 7. d5 гэснээр 7. ... Мb8 -ын дараа цагаан Tf1-d3 эсхүл Мb1-d2 байдлаар темп хожих боломжтой болно. Сүүлийн боломж буюу Мb1-d2 нүүдэлд онцгой анхаарна уу. Хурдыг идэж буй e4 дээрх морийг d2 -д гарч ирсэн мориор солилцох нь хард цаг хугацааны алдагдал гэсэн үг. Учир нь e4 -ийн морь байхгүй болсноор хард хөлөлгөө гэх зүйл харагдахааргүй болно. Хааяа солилцоо ба темп хожих маневрт түр зуурын тасалдалт тохиолддог. Жишээ нь: 1. e4 e5 2. f4 d5 3. exd5 Бxd5 4. Мc3! Бe6. Энд цагаан 5. fxe5 тоглох нь ашигтай санагдана. Яагаад гэвэл 5. ... Бxe5+ -ын дараа хар бэрс e5 "эвгүй" нүдэнд орно. Гэхдээ 5. ... Бxe5+ нүүдэл шалаатай тул цагаан бэрсний байрлалыг ашиглах боломжгүй мэт харагдана. Шалаа маневрт түр зуурын завсарлага үүсгэх тул үүнд дургүйцэх хэрэггүй. Үнэндээ 5. ... Бxe5+ дараа цагаан зүгээр л 6. Тe2 гэж тоглоно. (Бүр 6. Бe2 гэвэл илүү) Хар бэрсний сайнгүй байрлалыг ашиглан Мg1-f3 эсхүл d2-d4 гэж темп хожих л болно. 6. ... Тg4 7. d4. (Харин 7. Мf3 гэвэл 7. ... Т:f3 гээд харын бэрс хөдлөх шаардлагагүй) 7. ... Тxe2! 8. Мgxe2 Бe6 9. O-O. Ингээд цагааны хоёр морь, тэрэг хөлөлгөөтэй, хүү төвд очсон, ноён аюулгүй байдалд шилжсэн (бас л темпэд тооцогдоно) гээд 5 илүү тэмптэй болсон. Харин энэ байрлалд хард зөвхөн ганцхан темп нь e6 дээрх бэрс юм. Гэхдээ бэрсийг Мf4 гэж хөөхөд тэрээр хөдлөх ёстой тул энэхүү темп ч алдагдах болно. Ингээд цагаан хөлөлгөөнд дор хаяад 5 темпийн давуутай болсон. Энэхүү давуу байдлыг цагаан темп хожих солилцооны аргачлалыг хэрэглэн олж авлаа. Харын шалаа маневрт зөвхөн түр зуурын саатал л авчирсан.