Нээлттэй гараануудын нэг болох ноёны гамбитийн санаа нь е5 хүүг устган f шугамыг нээн d4 нүүдлээр төвийг эзлэн цааш f7 нүдэнд цохилт өгөхөд оршино. Гарааны тухай бүр XVI зуунд Лопесийн бүтээлд анхлан дурдагдсан байдаг. Гарааны боловсруулалт, судалгаа, хөгжилд дундад зууны үеийн Греко, Полерио, Сальвио зэрэг Италийн шатарчид чухал хувь нэмэр оруулсан. XIX зуун хүртэл ноёны гамбит хамгийн дэлгэрсэн гараануудын нэг байсан. Ноёны гамбит хамгийн хурц, нарийн төвөгтэй гараануудын нэг. Орчин цагт тэмцээнүүдэд гарааг хэрэглэх нь ховор болсон ч түргэн тоглолтод чадварлаг ашигладаг тоглогчид цөөнгүй.
[Event "Ноёны гамбит. 3. Мf3 үргэлжлэл. Хубилбар A"] 1. e4 e5 2. f4 exf4 {хүүний хаяагаар цагаан төвийг эзлэх, бүх боднуудаа хурдан хөллөх, дайралтын шугамыг нээхийг оролдсон. Хамгийн сайн хамгаалалтыг гамбитийн хаяаг аваад дараачаар нь хөлөлгөө хийхийн тулд хүүг буцаан өгөх гэж үздэг.} ({шууд} 2... d5 {гэж хар хүүг буццан чөлөөт хөлөлгөөнд сонирхсон нүүдэл бий.} 3. exd5 exf4 4. Nf3 Nf6 5. Be2 Nxd5 6. c4 Nf6 ({хурц тоглолттой} 6... Nb4 {нүүдэл анхаарал татахаар}) 7. d4 Bd6 8. c5 Be7 9. Nc3 Be6 10. Bxf4 Nd5 11. Bg3 {гээд цагаан багахан давууг авна. (Накамура - Томашевский, Москва, 2012)}) 3. Nf3 {нүүдлийн дараагаар үүсэх бүлэг хувилбаруудыг "морины гамбит" гэсэн ерөнхий нэрээр нэгтгэдэг.} Be7 {урьд нь энэ нүүдлийг цагаанд h4 дээр шалаа өгөн давууг олгох хурц тоглолтод хүргэдэг гэж үздэг байсан. Сүүлд Зөвлөлтийн мастеруудын судалгаагаар 3... Тe7 нүүдэлд суурилсан стратегийн шинэ төлөвлөгөөг үүссэн бөгөөд өнөө цагт энэхүү үргэлжлэл ноёны гамбитийн чухал хувилбаруудыг нэг болсон.} (3... g5 {нүүдлийн тухай Ноёны гамбит. 3. Мf3 үргэлжлэл. Хубилбар Б хэсгээс үзээрэй.}) (3... Ne7!? {хар d7-d5 түлхэлтэд бэлтгэсэн энэ үргэлжлэл өргөн тархалтыг авч байсан. Цааш} 4. d4 d5 5. Qe2!? ({эсхүл} 5. Nc3 dxe4 6. Nxe4 Nd5 7. Bd3 Be7 8. c4 Ne3 9. Qe2 Bb4+ 10. Kf2 O-O 11. Bxe3 fxe3+ 12. Qxe3 Be7 {хар бат бэх байрлалтай. (Ренет - Соколов, 1997)}) 5... Ng6 (5... dxe4!? 6. Qxe4 Nc6 {анхаарал татахаар}) 6. h4!? dxe4 7. Qxe4+ Qe7 8. Qxe7+ Nxe7 9. Nc3 {гээд цагаан хүүний төлөөст дарамтаа хадгална.} (9. Bxf4 Nd5 10. Bd2 Bd6! {хар сайхан тоглолттой.})) 4. Bc4 Nf6! 5. e5 (5. Nc3 {-д хар айлтгүй} Nxe4 {гэж төвийн чухал хүүг устгана. Жишээ нь} 6. Bxf7+ ({эсхүл} 6. Nxe4 d5 7. Bd3 dxe4 8. Bxe4 f5 9. Bd3 Qd6 10. Qe2 Nc6) ({гэхдээ 5... Мxe4 -ийн дараа} 6. Ne5 {хурц нүүдэл ихээхэн төвөгтэй тоглолтод хүргэнэ.}) 6... Kxf7 7. Ne5+ Kg8 8. Nxe4 d5 {гээд хар сайн байрлалтай.}) 5... Ng4 6. Nc3 ({эсхүл} 6. O-O Nc6 7. d4 d5 8. exd6 Bxd6 9. Re1+ Kf8! {хар сайн байдалтай.}) 6... d6 7. d4 (7. exd6 Bxd6 8. Qe2+ Qe7 9. Qxe7+ Kxe7 10. Nd5+ Kd8 {гээд цагаан давууг авахгүй.}) 7... dxe5 ({хар найдвартай байрлал авах} 7... Bh4+ 8. Kf1 Ne3+ 9. Bxe3 fxe3 10. Qd3 Bg5 11. Nd5 c6 12. Nxe3 d5 13. Bb3 O-O {үргэлжлэл анхаарал татахаар}) 8. dxe5 Qxd1+ 9. Nxd1 Be6 {цагаан материалын тэнцвэрийг сэргээсэн ч тэдний дайралт дарагдсан.}
[Event "Ноёны гамбит. 3. Мf3 үргэлжлэл. Хубилбар Б"] 1. e4 e5 2. f4 exf4 3. Nf3 g5 {хамгаалалтын арга хоёр тал харилцан боломжуудтай ихээхэн нарийн байдалд хүргэдэг.} 4. Bc4 ({бас} 4. h4 g4 5. Ne5 Nf6 (5... d6 6. Nxg4 Be7 7. d4 Bxh4+ 8. Nf2 Qg5 9. Qf3 Nc6! {ч муугүй. (Грассо - Калиниченко, 2000)}) 6. d4 d6 7. Nd3 Nxe4 8. Bxf4 Qe7 9. Qe2 Bg7 10. c3 Bf5 {харилцан хурц тоглолттой сайн үргэлжлэл}) 4... Bg7 (4... g4 5. O-O gxf3 6. Qxf3 {нүүдлийн дараа Полерио - Муциогийн толгой эргэм гамбит үүснэ. Хар материалийн ихээхэн давуутай ч хөлөлгөөнд хоцорсон тул болгоомжтой хамгаалах ёстой. Дараах хувилбар байж болно.} Qf6 7. e5 Qxe5 8. d3 Bh6 9. Nc3 Ne7 10. Bd2 Nbc6 11. Rae1 Qf5 12. Nd5 Kd8 13. Qe2 ({илүү нь} 13. Bc3) 13... Qe6 14. Qf3 Qf5 {нүүдэл давтагдсан. Хувилбарыг тогтсон /хатуу/ гэж нэрлэж болохгүй нь мэдээж зөвхөн хар ямар аюулаас сэргийлэхийг л үзүүлсэн. Цагаан дайралтаа өөр замаар явуулж болохыг тооцох нь чухал. Жишээ нь 13.Бe2 -ын оронд 13.Тc3 гэж тоглох нь маш хүчтэй. Бидний авч үзсэн хувилбарыг Филидорийн гамбит гэдэг бөгөөд хурц тоглолттод хүргэдэг.}) 5. O-O (5. h4 {-д} h6 {гэж хариулах боломжтой.}) 5... d6 6. d4 Nc6 7. c3 h6 8. g3 g4 (8... Bh3 {гэвэл цагаан тэргээ} 9. gxf4 Bxf1 {хаяан} 10. Qxf1 gxf4 11. Bxf4 {сонирхолтой төвөгтэй байдлыг үүсгэж болно.}) 9. Nh4 f3 10. Qb3 (10. Nd2 {хувилбарыг судлах хэрэгтэй. Цагаан f3 дээр морио хаян дайрах сайн боломжийг олно.}) 10... Qe7 11. Bf4 Nf6 12. Nd2 {цагаан дайрах боломжоо хадгалах ч хар бүрэн хамгаалах боломжтой байрлалтай.}
[Event "Ноёны гамбит. 3. Тc4 үргэлжлэл. Тэмээний гамбит"] 1. e4 e5 2. f4 exf4 3. Bc4 {гээд тэмээний гамбитийн хувилбарт шилждэг.} Nf6 {хамгийн сайн хамгаалалт. Хар цагааныг e4 хүүг хамгаалахыг тулгасан.} ({Эргэлзээтэй} 3... Qh4+ {нүүдэл} 4. Kf1 {-ийн дараа хугацаа алдсан хэрэг. Учир нь бэрс удахгүй ухрахад хүрнэ.}) 4. Nc3 (4. e5 {гэвэл} d5 {гэнэ. Ноёны гамбитад хар хөлөлгөөнд хоцрохгүйг хичээн зоригтой тоглох шаардлагатай.}) 4... c6! 5. Qf3 d5 6. exd5 Bd6 {материалийн тэнцвэр бий болсон ч хар эвтэйхэн хөллөх боломжоо хангасан. Жишээ нь} 7. d3 Bg4 8. Qf2 O-O {хэрвээ} 9. Bxf4 {гэвэл} Re8+ 10. Kf1 b5 11. Bb3 b4 {гээд цагаан хамгаалагч талын байрлалтай болно.}
илэрхийллийн хялбарчил.