Ерөнхий ойлголт
FOREX (Foreign Exchange Market, буюу FX) нь тодорхой хугацаанд биелэгдэх тогтсон нөхцлөөр (нийт дүн, арилжааны ханш, үе) зээл олгон гадаад валютыг худалдах, худалдан авах үйл ажиллагааны цогц шийдэл юм. FOREX –ийг валютын зах гэж ойлгож болохгүй. Учир нь FOREX -д нэгдсэн төв гэж байдаггүй худалдаа нь компьютерын сүлжээгээр явагдаж байдаг. FOREX нь дэлхийн хөрвөх валютын ханшийн бага зэргийн өөрчлөлтөөс асар их ашиг олж болох санхүүгийн хүчирхэг хэрэгсэл. FOREX -д өдөрт дунждаар 4-4,5 триллон доллар эргэлдэж байдаг бөгөөд энэ хэмжээ нь жилд 5-8 хувиар өссөөр байна.
Форексын зах нь 1971 оноос валютын ханшийн хөвөгч систем үүссэнээр бий болсон. Одоогийн байдлаар FOREX-ын бүх эргэлтэнд эзлэх хэмжээгээрээ америк доллар (USD), евро (EUR), японы иен (JPY), швейцарын франк (CHF), английн фунт (GBP) нь үндсэн валютууд болдог.
Форексын зарчим нь – хөрвөх валютуудын эрэлт нийлүүлэлтээр тодорхойлогдсон нэг нөгөөдөө харьцах ханшаар солилцоо хийх юм.
Форекс захын онцлог нь
- Хөрвөх чадвар. Зах нь маш их хэмжээний мөнгөний эргэлттэй тул тоглогчид /trader/ ямарч хэмжээтэй худалдааг зах зээлийн тухайн үеийн ханшаар нээх, хаах бүрэн боломжийг олгодог
- Хүрэлцээтэй байдал. Зах зээлд багахан хэмжээний чөлөөтэй /илүүдэл/ мөнгөтэй хэнч оролцох боломжтой
- Ажлын горим. Хоногийн 24 цагийн турш худалдаанд оролцох боломжтой. Форексын зах нь Улаанбаатарын цагаар даваа гарагийн 8:00 нээгдэж бямба гарагийн 5:00 хаагддаг
- Худалдаа хийх системээ тоглогч өөрөө зохицуулах боломжтой
Үүнээс гадна дараах хоёр буруу ойлголтын талаар дурдах нь зүйтэй.
- Форексыг оролцогчид бооцоо тавиад нэг нь хожоод бусад нь хожигддог казиногийн тоглоом мэтээр ойлгох явдал байдаг. Валютын ханшийн өөрчлөлт нь тодорхой зүй тогтолын дагуу өөрчлөгдөж байдаг тул Форексын зах нь рулеток биш.
- Форекст хэн нэгний хожил нь нөгөө нэгийнхээ алдагдлаар бий болдог.
Маржийн худалдаа, Зээлийн хөшүүрэг, Барьцаа
FOREX -ын захын арилжаа нь 1986 оноос эхлэн хэрэглэх болсон (margin trading) буюу маржийн худалдааны зарчим дээр үндэслэн хийгдэнэ. FOREX захын стандарт лот нь 1 сая доллар байдаг бөгөөд энэхүү дүнгээс бага мөнгөтөй тоглогчдыг татан оруулахад маржийн худалдааг ашигладаг. Арилжаанд орохын тулд гэрээний нийт дүнтэй тэнцэх хэмжээний мөнгөтэй байх шаардлагагүй ба гэрээний нийт дүнгийн тодорхой хэсэгтэй тэнцэх (энэ хэмжээ нь голдуу нийт дүнгийн 1-10% байдаг) (margin) буюу барьцаатай байх нь маржийн худалдааны үндэс юм. Өөрөөр хэлбэл таныг валют худалдах эсвэл худалдан авахад таны санхүүгийн хамтрагч дутаж байгаа мөнгийг танд зээлнэ гэсэн үг. Эсвэл форексын худалдаачдын ярьдагаар хөшүүрэг (leverage) өгнө.
Зээлийн хөшүүргийн хэмжээг харилцагч болон тухайн харилцагчийг форекст гаргаж өгч байгаа банк эсвэл брокерын фирмийн хоорондын тохиролцоогоор тогтоодог. Зээлийн хөшүүрэгийн хэмжээ голдуу 1:33, 1:50 эсвэл 1:100 хэмжээтэй байдаг. Ихэнх брокерын компаниуд зээлийн хөшүүргийг 1:100 гэж тогтоодог ба энэ нь харилцагч 1000 долларын барьцаа өгөөд 100 мянган доллартай тэнцэх арилжаа хийх боломжтой гэсэн үг. Ийм өндөр хэмжээний хөшүүрэг хэрэглэснээр FOREX -ыг нэг талаасаа асар өндөр ашигтай нөгөө талаасаа өндөр эрсдэлтэй бизнес болгон хувиргадаг.