Нүүргүй хүүний төрлүүд: 1. Холбоотой 2. Хамгаалагдсан 3. Алслагдсан. Нүүргүй хүү бүр ижилхэн үнэ цэнэтэй байдаггүй. Тоглолтонд бусдаасаа харьцуулашгүй илүү үнэтэй зарим төрлийн нүүргүй хүүнүүд тохиолдоно. Ийм нүүргүй хүүнүүдэд суралцагчид онцгой анхааралтай хандан өөртөө ийм хүү бий болгох тохиолдолыг хэзээ ч алдаж болохгүй. Цаашид бид энэхүү хүүний мөн чанарыг судлан тэдгээрийн өндөр үнэ цэнэ юунд оршдогийг тодорхойлохыг оролдоно.
Нүүргүй хүүний төрлүүд: 1. Холбоотой 2. Хамгаалагдсан 3. Алслагдсан. Нүүргүй хүү бүр ижилхэн үнэ цэнэтэй байдаггүй. Тоглолтонд бусдаасаа харьцуулашгүй илүү үнэтэй зарим төрлийн нүүргүй хүүнүүд тохиолдоно. Ийм нүүргүй хүүнүүдэд суралцагчид онцгой анхааралтай хандан өөртөө ийм хүү бий болгох тохиолдолыг хэзээ ч алдаж болохгүй. Цаашид бид энэхүү хүүний мөн чанарыг судлан тэдгээрийн өндөр үнэ цэнэ юунд оршдогийг тодорхойлохыг оролдоно.
 |
Зураг дээр холбоотой хоёр хүүний түгээмэл төгс байрлалуудыг харуулсан. "с" хүү нь хамгаалагдсан нүүргүй хүү бол "g", "h" хүүнүүд бол төгс байрлалтай холбоотой хоёр хүү. Зэрэгцэн байрласан холбоотой хоёр хүүний хүч тэдгээрийг хориглох боломжгүйд нуугдаж байдаг. g4, h4 хүүнүүд g5, h5 -ын алинд ч хаалт тавиулахгүй. Гэсэн хэдий ч үйл явцын цаашдын өрнөл бусад нүүргүй хүүнүүдийн нэгэн адилаар эдгээр хүүнүүдийн урагшлах хүслээс тэд өөрийн төгс байрлалаа түр зуур эвдэхийг шаардана. Аль нэгэн хүү нь урагшлах үед хаалт тавих боломж гарч ирнэ. Жишээ нь h4-h5 -ын дараа хар боднууд g5 эсхүл h6 дээр хааж болно. Энэ нөхцөл байдал болон h4, g4 холбоотой хүүнүүд зэрэг (h5, g5) урагшлах боломжгүйгээс үүдэн дараах дүрэм гарч ирнэ. Төгс байрлалаас нүүргүй хүүний хөдөлгөөнийг өрсөлдөгч талаас хүчтэй хаалт ирэхгүй тэр үед хийх ёстой. Хэрвээ хөдлөх үеийг зөв сонгосон бол энэ үед өрсөлдөгчийн зүгээс тавигдсан сул хаалтыг хөнгөн давснаар хоцорсон хүү урагшлан төгс байрлалдаа дахин хүрнэ. Үүнд хүрэх чухал хэрэгслүүдийн нэг бол хүүний хөдөлгөөний үед үүсэх цоорхойг ноёноор хаах байдаг. Жишээ нь дээрх байрлалд g4-g5 нүүдлийн дараа хар Мh5 гэж тогловол цагаан ноёнгоор нүүн g4 "цоорхой" -г хааж болно. Энэ шилжилтийг бид хүүг "ломбодох" гэж нэрлэдэг. |
 |
Зурагт үзүүлсэн байрлал 1921 онд Стокгольмд клубуудын нэгэн тэмцээнд үүссэн. Цагааны 1. b6+? нүүдлийн хариуд хар 1. ... Нb7 нүүдлээр бүрэн хаалтыг тавьсан. Бүрэн гэдэг нь хар ноёнг байрнаас нь яагаад ч хөдөлгөхгүй. Цааш 2. Нd6 гээд ноён g7 нүд хүртэл тэнээд h7 хүүг авсан. Энэ үед хар Тh5 гэж нүүснээр ноёны жигүүр дэх хооллолт дууссан. Цагаан ноён нөгөө жигүүр рүү эргэсэн хэдий ч h5 дээрх тэмээ суларсан учраас тэнд юунд ч хүрээгүй. Цагаан хүүг урагшлуулах дүрмийг зөрчсөнийхөө төлөө шийтгэлээ авсан. Зөв нь бол 1. a6 Тd3 2. Тd4 Тf1 3. Нb4+! (a5 дээр ломбодох зорилготой) 3. ... Нa8 4. Нa5 Тe2 5. b6. Бүх зүйл дүрмийн дагуу хийгдсэн. Эхлээд "а" урагшилсан. Үүнтэй холбоотой үүссэн цоорхойг амархан арилгах боломжтой. Үүний дараа ноён үүссэн нүхийг ломбодсны дараа "b" хүү урагшлан хүүнүүд дахин зэрэгцэн ирсэн. Аль нэгэн хүү нь цуг яваагаа хаях тохиолдол ховор. |
Одоо хамгаалагдсан нүүргүй хүүг авч үзье.
 |
Хамгаалагдсан ба хамгаалагдаагүй нүүргүй хүүний үнэ цэнийн зөрүүг зурагт үзүүлсэн жишээ харуулна. Цагаан өрсөлдөгчийн хүүний давууг эвдсэн. 1. a4 Нe5 2. axb5 (2. c4? гэх нь 2. ... b4 гээд хар ч хамгаалагдсан нүүргүй хүүтэй болох тул алдаатай) 2. ... cxb5 3. c4 bxc4+ (энэ гарцаагүй. 3. ... b4 нэмэргүй цагааны "c" эсхүл "f" хүүнүүдийн нэг бэрс гарна.) Энд бидний дурдсан үнэ цэнийн ялгааны шинжийг сайн агуулсан байрлал гарч ирсэн. Цагаан ноён өрсөлдөгчийн нүүргүй хүүнүүдийг нэг нэгээр нь ядах юмгүй барчихна. Гэтэл f5 дээрх хамгаалагдсан хүүг хар яаж ч чадахгүй. Үүнтэй төстэй байрлалд туршлага багатай тоглогч хүүнд халдаж чадахгүйг үл тоон "g" хүү дайрсан тохиолдол байдаг нь үнэн. Тэрээр 4. Нxc4 Нf4 5. f6 нүүдлийн дараа өөрийн алдааг мэдэн хүүний араас хөөсөн. Энэхүү инээдэмийн үзэгдлийн сүүлийн шат 5. ... Нe5 6. f7 Нe6 7. f8=Б гээд бууж өгснөөр дуусна. Дээрхийг бид "хамгаалагдсан хүүгийн хүч түүнд өрсөлдөгчийн ноён халдаж чадахгүйд оршино" гэж тодорхойлно. |
 |
Байрлалд алслагдсан нүүргүй хүүний хөдөлгөөн өрсөлдөгчийн ноёнг хөлгийн төвөөс холдуулна. Байрлалд "h" хүү нь алслагдсан нүүргүй хүү юм. Алслагдсан гэдгийг хөлгийн төвөөс хамгийн алс байрласан гэдгээр ойлгоно. 1. h5+ Нh6 2. Нf5 Нxh5 3. Нxf6 гэж нүүргүй хүүнүүдээ солилцсоны дараа хар ноён тоглолтын гадна үлдэнэ. Харин цагаан ноёны төвд ойр сайн байрлал өргийн төгсгөлийг тодорхойлно. Иймээс алслагдсан нүүргүй хүү өөрийн сатааруулах хүчтэй байдаг нь сүрхий хөзөр ч түүнтэй болгоомжтой харьцах хэрэгтэй. Дүрэм бол хөзрөө хэтэрхий эрт дэлгэж болохгүй. Харын ноёнг төвөөс холдуулах хүүний хаяа цагаан ноёны аялалын зөвхөн бэлтгэл байсан. Ийм аялалд хүүг хөдөлгөхөөс өмнө хамгийн сайн байдлаар бэлтгэх ёстой. |
 |
Зурагт үзүүлсэн байрлалд цагаан c4 дээр алслагдсан нүүргүй хүүтэй. Түүнийг шууд нүүвэл алдаа болно. Учир нь 1. c5+ Нxc5 2. Нxe5 -ын дараа g7 гийн аялал хугацаа их авахын дээр замын хань h2 хүү эргэлзээтэй. Зөв нь 1. h4 (аяны бэлтгэл) 1. ... g6. Хар манай хүслийн өөдөөс явж байгаа нь нүүдлийн хомсдолоор тайлбарлагдана. Одоо 2. c5+! Нxc5 3. Нxe5 Нb4 гээд хар нэг нүүдлээр хожимдоно. 4. Kf6 Kxa4 5. Kxg6 Kb3 6. h5 a4 7. h6 гэх мэтээр. Жич: Байрлал бүрд бүх боломжийг харах хэцүү гэдэг нь үүгээр батлагдаж байгаа юм. Иймээс та материалыг үзэж байхдаа түүнийг сайн судлан өөрийн үргэлжлэлийн хувилбарыг гарган судалбал илүү үр дүнтэй байхаар санагдана. Нимцович ухагдхууныг ойлгуулахын тулд жишээний өөр хувилбарыг авсан байж болно. |
Эндээс ноёны төлөвлөсөн хөдөлгөөнийг сатааруулах хаяа эсхүл солилцоо хийхээс өмнө сайн бэлтгэсэн байх ёстой гэсэн дүрэм гарч ирнэ. Нүүдлийн хомсдолын боломжийг ашиглах хэрэгтэй. Дагуулах хүүгээ урагшлуулах шаардлагатайн дээр замын саадыг өөдөөсөө хөдөлгөхийг оролдоно. Эдгээрийг сатааруулах нүүдлийн өмнө хийнэ.
Нүүргүй хүүний урагшлалт. 1. өөрийн эрх ашгийн дагуу, 2. араасаа ирэх ноёнд зайн эзлэн авахын тулд, 3. өгөөшөөр хаях. Өрсөлдөгчийн ноён өгөөшийн хоорондын зайны тухай. Энэ бол нүүргүй хүүгээ хамгийн тохиромжгүй үед хөдөлгөдөг сонирхогчид сайн мэддэггүй хуучны үнэн. Холбоотой хоёр хүүний нэгийг 1. b6+? гэж түлхэн давшгүй хаалтанд орсон жишээг бид мэднэ. Иймээс хүүгээ урагшлуулах тохиолдлуудыг тэмдэглэх нь практик талаасаа үнэтэй. Бид гурван тохиолдлыг ялгасан.
Нэг. Урагшлалт нүүргүй хүүг түүний эцсийн зорилго болсон хувиралт хийх (бэрс гарах) нүдэнд ойртуулах (энэ нь өрсөлдөгч сулхан хаалт тавих тохиолдолд) эсхүл хүү давшин чухал нүдийг хараандаа оруулах үед түлхэх. Бидний үзсэн Нимцович - Готтшаль. (Бреславль, 1925) өрөгт d5-d6 нүүдэл e7 нүдийг хараандаа авснаар Мe7 эсхүл Трe7 заналхийлэл үүсгэж байсан. Гэхдээ хүү хүчтэй хаалтанд өртөх эсхүл ямарч ашиггүй нүдэнд үйлчлэхээр бол хүүг урагшлуулах нь алдаатай.
Хоёр. Хүүний араас дагаж буй шатарт ялангуяа өөрийн ноёнд өрсөлдөгчийн хүүг дайрах боломжийг олгох нүдийг чөлөөлөх бол.
 |
Зурагт үзүүлсэн байрлалд "f" хүүний хөдөлгөөн өөрийн ноёнд орон зай гаргах зорилготой. 1. f5 Нf7 2. Нe5 Нe7 3. f6+ Нf7 4. Нf5 Нf8! ("f" хүүд өөрт нь ямарч ирээдүй байхгүй) 5. Нg6 гээд цагаан "h" хүүг хожино. Ийнхүү "f" хүүний урагшлалт өрсөлдөгчийн ноёнг шахан өөрийн ноёнд h5 хүүнд ойртох боломжийг нээх зорилготой байлаа. |
Гурав. Хүүг хаях зорилгоор урагшлуулах. Ийм замаар өрсөлдөгчийн ноёнг өөр зүйлд сатааруулна. Жишээ харцгаая
 |
"h" хүү сатааруулах хаяаны үүрэгтэй. Харин түүнийг ямар байдлаар ялангуяа хаана хаях гэдэг нь асуудал. Сатааруулах үйлдлийн үйлчлэл зайнаас хамаарч нэмэгддэг тул "h" хүүний цагаа олоогүй хөдөлгөөн өгөөш болон өрсөлдөгчийн ноён хоорондын зайг л багасгахад хүргэнэ. Ноёнг өөр жигүүрт шилжүүлэхэд хөдөлгөөний зорилго оршино. Зургийн байрлалаас 1. Нf4 Нh4 2. Нe5 Нh3 3. Нd5 гэх мэтээр тоглоно. Харин 1. h4?? маш муу. Цагаан хүүгээ хаях гэж байж дээр нь түүнийг айлын ноёнд аваачиж өгдөг нь буруу. 1. ... Нg6 2. Нf4 Нh5 3. Нe5 Нxh4 4. Нd5 Нg5 5. Нc5 Нf5 6. Нb5 Нe6 7. Нxa5 Нd7 8. Нb6 (9. Нb7 орох гэсэн) 8. ... Нc8 9. Нa7 Нc7 гээд хар цагаан ноёнг түгжин тэнцээнд хүрнэ. Суралцагчид өгөөш мэдээжээр үхэхийг эрмэлзэх ч зөвхөн өрсөлдөгчийн хугацааг хамгийн ихээр үрэх нөхцөлтэйгээр үрэгдэнэ гэсэн дүгнэлтийг цээжлэн авах хэрэгтэй. |
Хүүний хөдөлгөөний учир шалтагийг ойлгох тийм ч амаргүй.
 |
1. c5 Нc7 2. Нd5 Нd7 3. c6+ Нc7 4. Нc5 Нc8 (хаалтын нөөц нүд) 5. Нd6 Нd8 6. c7+ Нc8 7. Нc6. Хүүний урагшлалт үндэслэл муутай байсан мэт сэтгэгдэл төрнө. Энд бидний үзсэн гурван тохиолдлын аль нь ч гараагүй нь илэрхий. Хар цугцвангд орсон тул хүүгээ хөдөлгөхөөс аргагүй болон 7. ... a5 гэж тоглосон. Эндээс чухал шат эхлэнэ. Цагаан 8. a3 гэж аядуухан хөдлөнө. 8. ... a4 -ийн дараа 9. Нd6 гээд өрөг шийдэгдэнэ. Хэрвээ хар 7. ... a6 гэвэл цагаан 8. a4 гээд 8. ... a5 -ын дараа 9. Нd6 гээд хар бас хожигдоно. Төгсгөл буюу эндшпилийн санаа бол хар ноёнг паданд оруулан "a" хүүг түлхэхийг тулгана. Цагаан өөрийн "a" хүүгээ хүүнүүд тулан ирэх үед дараагийн нүүдэл тэднийд байх байдлаар хөдөлгөнө. Тэгвэл Нd6 эсхүл Нb6 гээд хожино. Иймээс "с" хүүний урагшлалт манай 1-р тохиолдолд буюу өөрийн эрх ашгийн дагуу хөдөлгөөнд хамаарна. Ингэснээр "a" шугамд темп хожин түүнийг хожлын хүү болгосон. Хэрвээ ноён хоцорсонг тооцвол энэ хүү тэнцээний хүү л байсан. |
илэрхийллийн хялбарчил.