Шатарт ямар нэгэн нүүдэл хийхдээ зөвхөн нэг л шатрыг хөлөг дээр шилжүүлсэн байх ёстой гэсэн чухал дүрэм бий. Гэхдээ энэ дүрмээс гадуур ноён тэрэг хоёроо зэрэг шилжүүлэн нүүх өвөрмөц нүүдэл өрсөлдөгч нарт нээлттэй байдаг. Энэ хосолсон нүүдлийг сэлгээ хийх гэдэг.
Сэлгээ хийхдээ ноёноо тэрэгний чиглэлд нэг нүд алгасан (өөрөөр хэлбэл ноёны байсан нүдтэй ижил өнгөтэй нүдэнд) байрлуулаад харин тэргээ ноёныг давуулан түүний зэргэлдээ нүдэнд байрлуулна. Өрсөлдөгч бүрт хоёр тэрэг байдаг тул сэлгээ нь хоёр төрлийнх байна. Ноёны жигүүрт сэлгээ хийвэл богино сэлгээ харин бэрсний жигүүрт хийсэн сэлгээг урт буюу холын сэлгээ гэдэг.
Сэлгээ хийх дүрэм
Тоглолтын явцад тоглогчид сэлгээг ганцхан удаа хийх эрхтэй байдаг.
Сэлгээ хийхдээ доорх дүрмийг баримтална.
- Тухайн тоглолтын үед ноён болон тэрэг анхны байрлалаас хөдлөөгүй байна. Хэрвээ нэг тэрэг анхны байрлалаас хөдөлсөн харин нөгөө нь хөдлөөгүй бол сэлгээг зөвхөн хөдлөөгүй тэрэгний зүгт хийнэ.
- Ноён болон тэрэгний хоорондох нүдүүдэд өөрийн болон эсрэг талын нэгч шатар байрлаагүй байна.
- Ноён эсрэг талын дайралтад (шалах, дулах, цүдлэх) ороогүй байх ёстой.
- Сэлгээ хийхдээ ноён эсрэг талын шатрын хяналтанд байгаа нүднүүдийг дайран өнгөрч болохгүй.
- Сэлгээг хийсний дараа ноён эсрэг талын дайралтад өртөхгүй байх
- Сэлгээнд орох тэрэг дайралтанд байх эсрэг талын хяналтанд байгаа нүдийг дайран өнгөрөх боломжтой.
Дүрмийг диаграм дээр илүү дэлгэрүүлэн авч үзвэл
 |
1 -р диаграмаар үзүүлсэн байрлалд хар ба цагаан талууд өөрийн хүслээр богино эсвэл хол талдаа сэлгээ хийх боломжтой. |
 |
2 р диаграмд цагаан тал холын харин хар тал богины сэлгээ хийсэн байдлыг үзүүлсэн байна. Цагаан ноён e1 - ээс c1 нэгд шилжээд харин сэлгэсэн талын тэрэг ноёноо даваад d1 байрлалд тавигдсан байхад хар талын ноён e8 аас g8 -д харин тэрэг нь h8 аас f8 -д шилжсэн байгаа нь харагдаж байна. |
 |
3 -р диаграмд аль ч тал нь сэлгээ хийх боломжгүй байрлалыг үзүүлсэн байна. e1 дээрх цагаан ноён хар тэмээний дайралтанд (дулаанд) харин хар талын тэрэг h8 аас g8 шилжсэн тул богино сэлгэх боломжгүй болсон (тэрэг буцаад h8 буусан ч гэсэн богино сэлгэж болохгүй) холын сэлгээнд c8 дээрх цагаан тэмээ саад болно. |
 |
4 -р диаграмд цагаан талын ноён богино, хол талын алинд ч сэлгэх боломжтой байхад хар ноён одоогоор сэлгэх боломжгүй байгааг үзүүлсэн байна. Дүрмийн 6-р заалтын дагуу цагаан ноён аль ч талдаа сэлгэх боломжтой байхад хар ноёны хувьд d8 (ноён холын сэлгээ хийхийн тулд энэ нүдээр дайрна) g8 (богины сэлгээний дараа энэ нүдэнд ноён байрлана) нүднүүд эсрэг талын тэмээнүүдийн хяналтанд (дайралтанд) байгаагаас үүдэн сэлгэх боломжгүй байна. |
бол b, c, d -г ол.
илэрхийллийн утгыг ол.