Эхлэн суралцагчаас өндөр зэрэглэлийн шатарчин болоход таниас багагүй хүч хөдөлмөр шаардана. Тоглоомын үндсэн дүрмийг мэдэх нь хамгийн эхний алхам юм. Энгийн төгсгөлд ганц ноёнг ("шалдан ноён") мадлах техникийг эзэмших нь дараагийн алхам болно. Ганц ноёнг мадлах нь тийм ч хэцүү биш ч гэлээ эхлэн суралцагчид асар олон тоглолт хийсний дараа л техникийг эзэмших нь элбэг. Шатрын онолыг хослуулсанаар суралцах үйл явцыг мэдэгдэхүйц хурдан болгох боломжтой.
Юуны түрүүнд энгийн төгсгөлийг суралцахаас өмнө ерөнхий зарчмыг мэдэж байх хэрэгтэй.
Төвд байрлаж байгаа ноён илүү чөлөөтэй түүнд 8 боломжит нүүдэл байдаг бол хөлгийн захад байрлах ноёнд 5 харин буланд байгаа ноён 3 нүүдэлтэй байдаг гэдгийг бид мэднэ. Эндээс хөлгийн зах эсвэл буланд байгаа ноёнг мадлах нь төвд байрлах ноёнг мадлахаас амархан гэсэн дүгнэлт гарна. Төвд байгаа ноёнг (бүр өөрийн шатрын дэмжлэгтэйгээр) шатар бүр мадалж чаддаггүй талаар бид сүүлд үзэх болно. Иймээс эсрэг талын ноёнг мадлах нь түүний чөлөөтэй нүүдлүүдийг төлөвлөгөөний дагуу хаан хөлгийн зах эсвэл булан руу шахах үйлдэлээр хэрэгжинэ. Суралцаж байгаа хүмүүс төлөвлөгөөтэй гэсэн үгийг сайн анхаараарай. Шатарт нүүдэл бүр ерөнхий төлөвлөгөөнд захирагдаж байдаг. Энэ нь ямар нэгэн зорилгогүй нүүдэл нэг ч байх ёсгүй гэсэн үг. Үүнээс гадна тавьсан зорилгодоо хамгийн дөт замаар хүрэхийг эрмэлзэх хэрэгтэй.
Мад хийх ажиллагааны үед пад болох боломжуудыг мартаж болохгүй. Энгийн төгсгөлийн үед пад болох гол шалтгаан нь хүч илүүтэй тал ноёнг шахах явцдаа хайхрамж муутай яаруу хандах юм.
Ганц ноёнг мадлахын тулд хүчтэй тал нь ямар хэмжээний илүү байдалтай байх хэрэгтэй вэ?
Үүний тулд дор хаяж нэг хүнд бод (бэрс эсвэл тэрэг) эсвэл хоёр хөнгөн бод (хоёр тэмээ эсвэл тэмээ ба морь эсвэл хоёр морь) байх хэрэгтэй. Энгийн төгсгөлд мад хийхийн тулд өөрийн ноёны тусалцаа зайлшгүй хэрэгтэй. Хүчний илт давуу байдалд ноён оролцоогүй мад хийх боломжтой.
Хоёр тэрэг ганц ноёнг бусдын дэмжлэггүйгээр амархан мадлана. Үүний тулд эсрэг талын ноёны чөлөөтэй нүүдлийг босоо эсвэл хэвтээ шугамуудаар ээлж дараалан хаан түүнийг хөлгийн захад аваачин мадлана. 1, 2 - р диаграмд хоёр тэргээр мадлах байрлалыг үзүүллээ.
 |
 |
1-р диаграмд мадын сүүлийн байрлалыг үзүүлсэн байна. Сүүлийн шийдвэрлэх цохилтыг b8 тэрэг өгч байгаа ба a7 гийн тэрэг нь 7-р хэвтээ шугамыг хааж байна.
2-р диаграмд хар тал Трa3-a1+ гэсэн ганцхан нүүдэл хийхэд цагаан ноён мадлагдана.
 |
Ганц ноёнг хоёр тэргээр хэрхэн шахахыг доорх жишээгээр үзүүлье. Шатрын хөлөг дээр 3-р диаграмд үзүүлсэн байрлалыг өрөөд доорх нүүдлүүдийг хийхдээ болж байгаа үйл явцын утгыг ойлгохыг хичээгээрэй. 1. Трb1-b2 Нe3-d3 2. Трa1-a3+ Нd3-c4 Одоо яах вэ? 3. Трb4+ гэвэл хар ноён тэргийг идчихнэ. Ноёнг шахах төлөвлөгөөндөө жижигхэн өөрчлөлт оруулъя. 3. Трb2-h2! харин 3. Трc2+ нүүдэл манай төлөвлөгөөнд огт тохирохгүй. 3. ... Нc4-b4 4. Трa3-g3 ноён a3 -д тэрэг идэх тул 4. Трh4+ болохгүй. Харин 4. Трah3 нь тэрэгнүүдийн харилцан ажиллахад саад болох тул бас тохирохгүй. 4. ... Нb4-c4 5. Трh2-h4+! тэрэгнүүд ноёноос холдсон тул түүнийг шахах ажлаа үргэлжлүүлнэ. 5. ... Нc4-d5 6. Трg3-g5+ Нd5-e6 7. Трh4-h6+ Нe6-f7 ноён дахиад ойртоод ирсэн тул өмнөх маневраа давтана. 8. Трg5-a5 Нf7-g7 9. Трh6-b6 Нg7-f7 10. Трa5-a7+ Нf8-e8 11. Трb6-b8X зорилго биелсэн |
3-р диаграмд үзүүлсэн байрлалд ноёнг шахахдаа өөр арга хэрэглэж болно. Зорилгодоо аль болохоор хурдан хүрэх аргыг сонгох хэрэгтэй. 3-р диаграмд хар ноёнг 1-р шугамд шахах гэж үзье. Тэгвэл тоглоом цааш дараах байдлаар үргэлжилж болно. 1. Трa4 (эсвэл Трb4) Нd3 2. Трb3+ Нc2 3. Трf3 (ноён тэрэгний нүүдэлд саад болж байгаа тул 3. Трh3 нүүдэл нь ашиггүй.) 3. ... Нb2 4. Трg4 Нc2 5. Трg2+ Нd1 6. Трf1X.
 |
 |
Хоёр тэргээр мад хийх үедээ 4 ба 5 -р диаграмд үзүүлсэн падын байрлалаас сэргийлэх хэрэгтэй. Дээр үзсэн ноёнг шахах аргуудыг ашиглабал ямар нэгэн падын байрлалд орохгүй байх болно.
Бэрс тэрэг хоёр ямар нэгэн шатрын оролцоогүй амархан мадлана. Ерөнхийдээ хоёр тэргээр мадлах зарчимыг баримтална. Ингэхдээ бэрс нь тэргийг бодвол илүү хүчтэй бод тул эсрэг талын ноёны олон нүүдлийг хааж чадах учраас пад үүсэх магадлал өндөртэй болдогийг бодолцох хэрэгтэй.
 |
6-р диаграмын байрлалд цагаан мадыг олон янзаар хийж болно. Эдгээрээс хамгийн үр дүнтэйд тооцогдох хоёр аргыг авч үзье.
|