1824 онд шотландын шатарчид төвийн эртлэн урагшлалтыг амжилттай хэрэглэсэн Эдинбург -  Лондонгийн шатарчдын захидлаар тоглогдсон өргүүдээс гараа нэрээ авсан. Гэхдээ гарааны тухай анхлан 1750 онд Италийн мастер Эрколе дель Риогийн бүтээлд дурдагдсан бөгөөд гарааны анхны судалгааг 1763 онд Италийн Ж. Лолли "Шатарын тоглоомын онол, практикийн ажиглалт" бүтээлдээ хийсэн байдаг. XIX -р зуунд Шотланд өрөгийн боловсруулалтыг В. Стейниц, Г.Стаунтон, Л.Паульсен нар хийн сүүлд А. Алехин, С.Тартаковер нар оролцсон. Гарааны орчин үеийн онолд Г. Каспаров их хувь нэмэр оруулсан. Тэрээр 1990 онд шотланд гарааг А. Карповийн эсрэг хоёр удаа хэрэглэсэн.
Орчин цагт тэмцээнүүдэд гарааг өргөн хэрэглэдэг. Өргийг зөв эхлэх нь амжилтын суурь болдог тул шатрын гараануудыг мэддэг байх хэрэгтэй. Үүнээс гадна өрсөлдөгч ямар гарааг эхлүүлж буй тооцон хамгаалалт, дайралтын зохистой аргачлалыг сонгох, гарааны зангуудад орохгүй байх гээд олон талын ашигтай.

Энэ хичээлээр бид ноёны гамбитын хамгийн өргөн тархсан төрөл гэж болох Кизерицийн гамбитын хувилбартай танилцах болно. Кизерицийн гамбитыг практикт маш ихээр хэрэглэхийн дээр бүр их аваргуудын өрөгүүдэд ч тохиолддог. Хичээлээр бид ноёнгийн гамбитын үед цагаан тэнцвэртэй байдлын төлөө бүх хүчээрээ тэмцэх хэрэгтэй тохиолдолыг авч үзэх болно. Хэрвээ цагаан багахан хэмжээний алдаа гаргавал тэд их амархан хожигдолд хүрнэ. Учир нь орчин үеийн шатрын онолоор ноёнгийн гамбитад байдлыг тэнцвэржүүлэхийн тулд хар биш цагаан тоглох хэрэгтэй гэж үзэх болсон. Иймээс ноёнгийн гамбитыг уламжлалт өргүүдэд бага хэрэглэдэг болсон ч өрнөл их адармаатай байдаг учраас хурдан тоглолт, сонирхогчдын өрөгт мэдээжээр хэрэглэх боломжтой. Ингээд хичээлдээ орцгооё.

Түгжэх тактикийн арга нь татан оруулах тактикийн онцгой хэлбэр юм. Энэхүү аргын үндсэн зарчим нь дайралтын обьект болох өрсөлдөгчийн үнэтэй шатруудын нүүдлүүдийг өөрийнх шатруудаар хаалгахад оршдог. Ихэнх тохиолдолд энэ үнэтэй шатар нь ноён байдаг. Ердийн татан оруулах тактик түгжэх аргын хооронд том ялгаа байдагт суралцагчид анхаарахыг зөвлөе. Энэ нь ердийн татан оруулах тактикийн үед бидний бай бол татан оруулж байгаа шатар болдог бол түгжих тактикт түгжигдсэн шатар нь бидний бай болдог. Түгжих тактикийг жишээгээр харуулъя.

Энэхүү гамбит 1896 онд Будапештэд М.Адлер - Г.Мароци нарын өрөгт анх тоглогдсон. Цааш Унгарын И.Абоньи, Ж.Барас, Д.Брейер зэрэг мастерууд дэлгэрэнгүй судалгааг хийснээр нилээд практик амжилтанд хүрсэн ч 1925 онд А.Алехиний хоёр хожлын дараагаар гарааны нэр хүнд унасан байдаг. Өнөө цагт Будапештийн гамбитийг харын тоглолтод ямар нэгэн түвшинд хангалттай зөв арга гэж үздэг ч нилээд эрсдэлтэй. Их мастеруудийн өрөгт гараа ховор тохиолддог.

Гамбитийн жишээ өрөгийг харцгаая