1824 онд Эдинбург - Лондонгийн шатарчдын захидлаар тоглогдсон өргүүдэд шотландын шатарчид төвийн эртлэн урагшлалтыг амжилттай хэрэглэснээр үүссэн энхүү гарааг орчин цагт тэмцээнүүдэд гарааг өргөн хэрэглэдэг. Өргийг зөв эхлүүлэх нь амжилтын үндэс байдаг учраас шатрын гарааны онолыг судлан суралцах нь шатар сонирхогч бүрийн заавал хийж хэрэгжүүэх ажил. Шатар олон тоглох нь техникийн хувьд сайжрахаас онолд суралцах аргачлал биш тул сайтын шатрын онолтой хамааралтай хичээлүүдийг үзэхийг зөвлөе.
[Event "Лондон, 1984."] [White "Тимман"] [Black "Карпов"] 1. e4 e5 2. Nf3 Nc6 3. d4 exd4 4. Nxd4 Nf6 5. Nxc6 bxc6 6. e5 Qe7 7. Qe2 Nd5 8. c4 Ba6 9. Qe4 {үндсэн үргэлжлэл 9. Мd2 байдгийг онолын хэсэгт үзсэн.} Nb6 ({1985 онд Амстердамд болсон тэмцээнд Карпов Тиммантай тоглолхдоо} 9... Nf6 {гэж үргэлжлүүлсэн.} 10. Qe2 Nd5 11. Nd2 {нүүдлүүдийн дараа үндсэн хувилбарын байрлал үүссэн. Цааш} O-O-O 12. Qe4 Nb6 13. a4 {цагаан b3 нүүдэлгүйгээр өрсөлдөгчийн боднуудыг идэвхигүй байрлалд хөөхийг эрмэлзсэн. Гэвч хар хөлөлгөөний давуугаа ашиглан нөхцлийг задруулсан.} d5! 14. cxd5 Bxf1 15. d6 Rxd6! 16. Nxf1 (16. exd6 {-д} Qxe4+ 17. Nxe4 Bxg2 {гэнэ}) 16... Re6! 17. f4 g5 18. g3 Qb4+ 19. Qxb4 Bxb4+ 20. Bd2 Bxd2+ 21. Nxd2 gxf4 22. gxf4 Nd5 23. O-O Rg8+ 24. Kh1 Rg4 {гээд харын байрлал илүү.}) 10. Nd2 {хар одоо санаачлагыг булаана.} ({хүчтэй нь} 10. Nc3 f5 11. Qxf5 Bxc4 12. Bxc4 Nxc4 13. O-O g6 14. Qe4 Qe6 {тэнцүүхэн тоглолттой.}) 10... O-O-O 11. c5 Bxf1 12. cxb6 Ba6 13. bxa7 Kb7 14. Nb3 f6 15. f4 (15. Bd2 Qxe5 16. Qxe5 fxe5 17. O-O-O d5 {-ын дараа ч хар илүү.}) 15... fxe5 16. fxe5 Re8! 17. Bf4 Qh4+ 18. g3 Qh5 19. Rc1 Ka8! 20. h4 d5 21. Qe3 ({эсхүл} 21. Qc2 Rxe5+ 22. Bxe5 Qxe5+ 23. Kf2 Bd6 {гээд хар хожино.}) 21... g5 22. Bxg5 Bb4+ 23. Kf2 Rhf8+ 24. Kg2 Rxe5 25. Qxe5 Qf3+ 26. Kh2 Qf2+ {гарцаагүй мад болох тул цагаан буусан.} 27. Kh3 Bc8+ 28. g4 Rf3+
[Event "Рейкьявик, 1991."] [White "Иванчук"] [Black "Гулько"] 1. e4 e5 2. Nf3 Nc6 3. d4 exd4 4. Nxd4 Bc5 {өөр үргэлжлүүд ховор тохиолддог.} (4... Nge7 {-д} 5. Nc3 Nxd4 6. Qxd4 Nc6 7. Qd2!? {гээд} Bb4 {-ийн дараа} 8. a3 Ba5 9. b4! Bb6 10. Nd5 O-O 11. Bb2 Re8 12. O-O-O! d6 13. f4 {цагаан илүү тоглолттой.}) (4... d5?! {нь} 5. Bb5 dxe4 6. Nc3! {-аас болоод эргэлзээтэй хувилбар.} (6. Nxc6 Qxd1+ 7. Kxd1 a6! 8. Ba4 Bd7 {гэх нь давууг өгөхгүй.}) 6... Bd7 7. O-O f5 8. Bxc6 bxc6 9. f3 c5 10. Nb3 {хар хөлөлгөөний асуудалтай.}) ({хуучны} 4... Qh4 {үргэлжлэл хэтэрхий эрсдэлтэй.} 5. Nc3 Bb4 6. Be2! {бэрсний түрэмгий цөмрөлтийн хамгийн сайн эсэргүүуэл хүүний хаяа.} Qxe4 7. Nb5! Bxc3+ 8. bxc3 Kd8 9. O-O {цагаан санаачлагатай.}) ({хөлөлгөө хийх бас нэгэн боломжит зам бол} 4... Nf6 {юм. Жишээ нь} 5. Nxc6 bxc6 6. e5 Qe7 (6... Nd5 7. Bd3!) 7. Qe2 Nd5 8. c4 Ba6 9. Nd2 g6 10. Nf3 Qb4+ 11. Kd1 Nb6 12. b3 Bg7 13. Qd2 Qe7 14. Bb2 O-O 15. Kc2 c5 16. h4 {Непомнящий - Свидлер, Москва, 2010}) 5. Be3 (5. Nxc6 bxc6 {анхаарал татахаар} ({эсхүл} 5... Qf6 6. Qf3 dxc6 7. Bc4 Ne7 8. Qxf6 gxf6 9. Bf4) 6. Nc3 d6 7. Na4 Bb6 8. Nxb6 axb6 9. Bd3 Ne7 10. Bg5 f6 11. Bd2 O-O 12. Qe2 Be6 13. O-O Qd7 14. f4) 5... Qf6 {найдвартай нь батлагдсан сонгодог хариулт. Туршлагатай их мастер нүүдлийг сонгосноор нэг нүүдлийн дараагаар өрөгт шийдвэрлэх үүрэгтэй цорын ганц алдаа гаргана гэж санаагүй байх.} 6. c3 Nge7 7. Bc4!? {гэнэт идэвхитэй сэдэв болсон нүүдэл. Үүнээс өмнө онолд} (7. Nc2 d6 {хувилбарыг голдуу авч үздэг байсан.}) ({эсхүл Стейницийн} 7. f4 {үргэлжлэл. Цааш} Qg6 8. Qf3 Nxd4 {гээд d7-d5 нүүдлээр хар сайн тоглолтод хүрдэг.}) ({цагаан} 7. g3 {гэж үргэлжлүүлж болно. Жишээ нь} h5 8. h3 h4 9. g4 Ng6 10. Qa4 O-O 11. Nd2 a6 12. g5 Qe5 13. O-O-O b5!? {гээд харилцан боломжуудтай хурц тоглолттой.}) 7... Qg6? {энэ нүүдэл цагаанд хүчтэй дайралтыг өгсөн. Хар хурц байдлыг хоёр замаар барих боломжтой.} (7... Ne5 8. Be2 Qg6 9. O-O d5 10. Bh5! 10... Qxe4 11. Nd2 Qd3 12. N4f3 Bd6 13. Nxe5 Bxe5 14. Bc5 {(Элвест - Белявский, Рейкьявик, 1991)}) (7... O-O 8. O-O Bb6 9. Bb3 9... Na5! 10. Nc2 Qg6 11. Re1 d6 {(Нийбор - Ван дер Виль, Голланд, 1991)}) 8. Nxc6 Qxc6 (8... Qxg2? {нь} 9. Rf1 Bxe3 10. Nxe7 {гэхээс болоод муу.}) 9. Bxf7+! {асуудлын гол нь хүү хожихдоо биш харин цагааны өсөн нэмэгдэж буй санаачлагад оршино.} Kxf7 10. Qh5+ Ng6 11. Qf5+ Ke8 12. Qxc5 Qxe4 ({эсхүл} 12... Qxc5 13. Bxc5 b6 14. Be3 {цагаан давуутай}) 13. Nd2 Qc6 14. Qh5 d6 15. O-O Be6 16. Bd4 Kd7 {хар ноёндоо нуувч олох хэрэгтэй.} (16... Kf8 17. f4 Bf7 18. Rae1 Kg8 19. Qg5 {хувилбарт хар тэрэгнүүдийнхээ харилцан ажиллагааг хангахад хүнд.}) 17. f4! {комбинацийн бэлтгэл} Ne7 18. f5! Bxf5 19. Rae1! (19. Rxf5? {гэж болохгүй. Тэгвэл} g6 20. Qe2 Nxf5 21. Bxh8 Re8 22. Qf2 Rxh8 {гээд давуу байдал хард ирнэ.}) 19... g6 20. Rxe7+! Kxe7 21. Qg5+ Kd7 22. Bxh8 {цагаан илүү бодтой болсон.} Qb6+ (22... Rxh8 {гэвэл} 23. Rxf5 gxf5 24. Qg7+) 23. Bd4 Qxb2 24. g4 Be6 25. Rb1 Qxa2 26. Qb5+ Ke7 27. Qxb7 Rd8 28. Rf1! {цагаан ноёнд хийх эцсийн дайралтдаа орсон.} Qxd2 29. Qxc7+ Bd7 ({эсхүл} 29... Rd7 30. Bf6+ Kf7 31. Bg5+ Kg7 32. Qb8!) 30. Bf6+ Ke6 31. Qc4+ {хар буусан} d5 {-д} 32. Qa6+ {гэнэ.}
Блекберн - Нимцович. Петербург, 1914
функцийн 
интервал дахь хамгийн бага утгыг ол.
бол M·N=?