Тоонуудын нэмэх үйлдэл ашигладаг аргачлалуудын талаар авч үзье.

Нэг оронтой тоонуудыг нэмэх

Нэг оронтой тоонуудын нийлбэрийг олохдоо

нэмэх хүснэгтийг ашиглан хийдэг. Дээрх хүснэгтийг 1 -ээс 9 хүртэлх дурын хоёр тооны нийлбэр болон хасагдагч нь 18 тай тэнцүү буюу бага хасагч нь 1 -ээс 9 хүртэлх тоонуудын ялгаварыг олоход ашиглана.

Нийлбэр дэх бүрдүүлэгчдийг нэгтгэн нэмэх дүрэм -ийг үндэслэн дараах хоёр дүрэм гарч ирдэгийг хичээл үзье.

Нийлбэрийн дүрэм, шинжүүдийг маш сайн ойлгон, ашиглаж сурах нь цаашид илэрхийллийн хувиргалт, хялбарчлалд их хэрэгтэй.

Нэмэгдхүүнүүдийн байрыг сэлгэх, нэгтгэх, бүлэглэх дүрмүүд нийлбэрийн тооцоог хялбар болгоход голлон ашиглагддаг бол нэмэгдхүүний өөрчлөлтөөр нийлбэрийг өөрчлөх шинж нь илэрхийллийг хялбарчлах, адитгал хувиргалтын суурь болдог. Иймээс хичээлийн материалыг сайтар судлан ойлгон авахыг хичээгээрэй.

Олон нэмэгдхүүнтэй нийлбэрт тэгш буюу бүхэл нийлбэр өгөх гишүүд олдохгүй бол Нэмэгдхүүнүүдийг бүлэглэх хичээлээр үзсэн аргачлалыг ашиглахад асуудал үүсэх магадлал бий. Ийм үед нийлбэр дэх бүрдүүлэгчдийг тэгшитгэх аргыг ашиглах боломжтой.

Энэ арга нийлбэрт оролцож буй аль нэг бүрдүүлэгч дээр тодорхой тооны нэгжийг нэмээд өөр бүрдүүлэгчээс тийм тооны нэгжийг хасахад нийлбэр өөрчлөгдөхгүй гэсэн дүрэм дээр суурилана. Үүнийг л нэмэх үйлдэл дэх тэгшитгэл гэж нэрлээд байгаа юм.

Нийлбэр хоёроос дээш бүрдүүлэгч буюу нэмэгдхүүнүүүдтэй бол тооцоог хялбар  болгох үүднээс тэдгээрийг бүлэглэх аргыг өргөнөөр ашигладаг. Энэ нь нэмэх үйлдлийн байр солих, нэгтгэн нэмэх дүрмүүдийг хослуулан хэрэглэж байгаа аргачлал болохоос шинэ дүрэм биш.
Бүрдүүлэгчдийг бүлэглэнэ гэдэг нь тэдгээрийг хаалт ашиглан нэгтгэх аргачлал юм. Аргачлалыг нийлбэрийн тооцоог энгийн болгох зорилгоор ашигладаг тул нэмэгдхүүнүүдийн байрлал голлон өөрчлөгдөнө.

Тэг тоонд нэгж байдаггүй тул түүнийг ямар нэгэн тоон дээр нэмэх эсхүл хасахад тухайн тоо өөрчлөгддөггүй.

Тоонуудын нэмэх үйлдэлд өргөнөөр ашигладаг дүрэм буюу хууль байдаг. Эдгээр нь тоонуудын нийлбэрийг хялбараар хурдан тооцоход их тустай. Нэмэх үйлдэлд байр сэлгэх, нэгтгэн /бүлэглэн/ нэмэх гэсэн хоёр дүрэм бий.

Байр сэлгэн нэмэх дүрэм

Нийлбэрт оролцож буй тоонуудын байрыг солиход нийлбэр өөрчлөгдөхгүй. 

Үүнийг доорх зураг дээрх

таван хошуунуудын нийт тоог тооцон амархан шалгах боломжтой.

Сурагчид арифметик үйлдэлд суралцаж байхдаа үйлдлийн бүрдүүлэгчдийн нэрийг сайн тогтоолгүй өнгөрөх гээд байдаг. Энэ нь алсдаа дунд болоод ахлах ангийн шалгалт, шүүлэгт ирж буй бодлогын нөхцлийг ойлгоход тодорхой хүндрэлийг үүсгэдэг. Жишээ нь бодлогын нөхцөлд нэмэгдхүүн, хасагч, ялгавар, нийлбэр гэх мэтээр оноосон нэрийг ашигласан байхдаг. Хэрвээ эдгээр нэрүүд юуг хэлж байгааг мэдэхгүй бол нөхцлийг ойлгоход хэцүү. Энэ мэт хайнга хандлагаас болоод сурагчид математикийн хичээлд дургүй болох хандлагатай болж ирдэгийг сануулъя.    

Математикийн бүх ухагдхуун, сэдвүүд бие биетэйгээ маш нягт холөоотой. Арифметик бол математикийн суурь. Иймээс арифметикийг сайн ойлгон авбал цааш алгебрт суралцахад дөхөм болох учиртай. Ахлах ангийнханд арифметикийн хичээлүүд хэт энгийн хөнгөн мэт санагдаж болно. Арифметикийг судлаж буй хүүхэд багачууд болон тэдний эцэг, эхүүдэд ийм материалууд хэрэг болох л учиртай.

Тоог хэдэн нэгжээр, хэд дахин эсхүл тодорхой хувиар багасгаж болно.

Нэгжээр багасгах.

Тоог нэг эсхүл хэдэн нэгжээр багасгана гэдэг нь тухайн тооноос багасгах хэрэгтэй нэгжийг хасна гэсэн үг. Жишээ нь 13 -ыг 2 -оор багасгана гэдэг нь байгаа 13 нэгжээс 2 нэгжийг хасахийг хэлнэ.Үр дүнд нь 11 гарна. Эндээс "арвангуравыг хоёроор багасгах", "аравангураваас хоёрыг хасах" зэрэг нь эхний тооноос дараагийн тоог хасахийг л илэрхийлнэ.

Жишээ
15 -аас 4 ийг хас.
13 -ыг 2 -оор багасга

Бодолт
15 - 4 = 11
13 - 2 = 11

Нэрлэсэн тооны хувьд тухайн тоог багасгахдаа тоологдож буй зүйлтэй тохирох нэгжийг хасах ёстой.