Хувь гэдэг нь нэгийг 100 хуваасны 1 хэсэг. 1%=0.01 Хувиар бодогдох бодлогыг үндсэнд нь 3 тєрєлд хувааж болно.

1. Өгөгдсөн тооноос хувийг олох. Өгөгдсөн тоог хувиар үржүүлээд гарсан үржвэрийг 100 д хуваана.

Жишээ Банкны хадгаламжийн хүү жилийн 6%. 10000 тєгрєгийн хадгалмж жилдээ хэдэн төгрөгөөр өсөх вэ?
Бодолт 10000 · 6 : 100 =600 төгрөг

2. Өгөгдсөн тоо нь олох тоонд эзлэх хувиар тоог олох. Өгөгдсөн тоог түүний хувийн хэмжээнд хуваагаад 100 гаар үржүүлнэ.

Жишээ Ажилчин нэгдүгээр сард 300 мян.төг цалин авсан нь жилийн цалингийн 7.5% байсан бол жилийн цалин нь хэд вэ?
Бодолт 300000 : 7.5 · 100 =4000000 төгрөг

3. Хоёр тооны нэг нь нөгөөдөө эзлэх хувийг олох. Нэгдүгээр тоогоо хоёрдугаар тоондоо хуваагаад 100 гаар үржүүлнэ.

Жишээ Үйлдвэр эхний жилд 40000, дараагийн жилд 36000 машин үйлдвэрлэжээ.Эхний жилийн хэдэн хувийг дараагийн жилд хийсэн бэ?
Бодолт 36000 : 40000 · 100 =90%

Бага тооноос их тоог хасахад сөрөг тоо гарна.

Жишээ. 10-15=-5

5 ын тооны өмнө байгаа «-» тэмдэг нь уг тоог сөрөг тоо болохыг илтгэнэ.
Бүхэл сөрөг тоон цуваа нь төгсгөлгүй.

-1, -2, -3, -4, -5, …

Бага бутархай тооноос их бутархай тоог хасахад сөрөг бутархай тоо гарна.

Жишээ

Абсалют хэмжээ /модул/

Модул гэдгийг сөрөг тооны хувьд « – » тэмдгийг « + » тэмдгээр солиход гарах эерэг тоо харин эерэг тоо болон тэгийн хувьд энэ тоо өрөө байна гэж ойлгоно. Тооны абсалют хэмжээ /модул/-ийг тэмдэглэхдээ тухайн тоог хоёр босоо зураасын дунд бичдэг.

Жишээ.
| -5 | = 5, | 7 | = 7, | 0 | = 0 г.м

Нэмэх

Ижил тэмдэгтэй хоёр тоог нэмэхдээ тэдгээрийн абсалют хэмжээг нэмээд гарсан нийлбэрт ерөнхий тэмдгийн нь тавина.

Жишээ.
( + 6 ) + ( + 5 ) = 11; ( - 6 ) + ( - 5 ) = - 11.

Өөр тэмдэгтэй хоёр тоог нэмэхдээ абсалют хэмжээ нь их тооноос абсалют хэмжээ нь бага тоог хасаад гарсан үр дүн нь абсалют хэмжээ нь их тооныхоо тэмдгийг авна.

Жишээ.
( - 6 ) + ( + 9 ) = 3; ( - 6 ) + ( + 3 ) = - 3.

Үржвэрт задлах

Олон гишүүнт бүр нь үржвэрт задардаггүй. Гэхдээ үржвэрт задлах боломжтой хэдэн тохиолдол байдаг.

• Олон гишүүнтийн бүх гишүүд нь ижил үржигдхүүнийг агуулж байвал түүнийг хаалтны гадна гаргаж болно.
• Олон гишүүнтийн гишүүдийг хэсэгчлэн хаалтанд аваад эндээс хаалт бүрд ерөнхий илэрхийлэл олж энэ илэрхийллийг ерөнхий үржигдхүүн байдлаар хаалтаас гаргахад хаалтанд үлдсэн хэсэг нь ерөнхий үржигдхүүн байдалд орж болно. Тэгвэл энэ илэрхийллийг хаалтаас гаргах замаар олон гишүүнтийг үржвэр болгон задална. Жишээ

• Олон гишүүнтийг үржвэрт задлахдаа хааяа харилцан устгагдах гишүүдийг нэмэх аргыг хэрэглэнэ.Жишээ

• Үржүүлэхийн хураангуй томьёог ашиглана.

A / B хэлбэрийн илэрхийллийг алгебрын бутархай гэнэ. Энд A болон B нь тоо, нэг гишүүнт, олон гишүүнт байж болно. A-г хүртвэр, B-г хуваарь гэнэ. Арифметикийн бутархай нь алгебрын бутархайн нэг хэлбэр юм.
 
Бутархайг хураах

Порпорц

Порпорц гэдэг нь хоёр харьцааны тэнцэл юм.

порпорцоос ad=bc / диагнолд байрлах гишүүдийн үржвэр тэнцүү / гарна. Мөн түүнчлэн ad=bc тэнцлээс дараах порпорцууд гарна.

Эдгээр болон бусад порпорцыг анхны порпорцоос дараах дүрмээр гарган авна.

Тоон болон үсгэн илэрхийллүүд нь « = » тэмдгээр холбогдож байвал тэдгээрийг тэнцэл үүсгэлээ гэнэ. Дурын тоон тэнцэл мөн түүнчлэн үсгийн оронд орлуулж болох бүх тоон утгуудад зөв байх дурын үсгэн тэнцлүүдийг адитгал гэнэ.

Жишээ

• 4 · 7 + 2 = 30 тоон тэнцэл нь адитгал юм.
• үсгэн тэнцэл нь бас адитгал. Учир нь үсгүүдийн бүх утганд тэнцэл биелнэ.

ax+b=0 хэлбэрийн тэгшитгэтгэлийг нэг үл мэдэгдэгчтэй шугаман тэгшитгэл гэнэ. Энд a , b нь тодорхой тоонууд харин x нь үл мэдэгдэгч болно.
Тэгшитгэлийг бодно гэдэг нь тэгшитгэлийг адитгал болгох x үл мэдэгдэгчийн тоон утгыг олно.

1. Хэрэв a≠0 бол тэгшитгэлийн шийд нь
2. Хэрэв a=0 бол хоёр тохиолдол гарна.
• b=0 бол 0·x+0=0 энд x дурын тоо байж болно.
• b≠0 бол 0·x+b=0 энд тэгшитгэл шийдгүй.

хэлбэрийн тэгшитгэлийн системийг хоёр үл мэдэгдэгчтэй хоёр шугаман тэгшитгэлийн систем гэнэ.Энд a, b, c, d, e, f нь өгөгдссөн тоонууд. x, y нь үл мэдэгдэгчид. a, b, c, d тоонууд нь үл мэдэгдэгчдийн коэффициентүүд, e, f сул гишүүд. Ийм тэгшитгэлийн системийг үндсэн хоёр аргаар боддог.

Орлуулах арга

1. Аль нэг тэгшитгэлээс аль нэг үл мэдэгдэгчийг жишээлбэл x-г нөгөө үл мэдэгдэгч y болон коэффициентүүдээр илэрхийлнэ. x=(c-by)/a [ 2 ]
2. Хоёрдугаар тэгшитгэлд x -ийг орлуулж бичнэ. d(c-by)/a+ey=f
3. Сүүлчийн тэгшитгэлээс y-г олно. y=(af-cd)/(ae-bd)
4. y-ийн утгыг [ 2 ] илэрхийлэлд орлуулна. x=(ce-bf)/(ae-bd)

хэлбэрийн тэгшитгэлийн системийг гурван үл мэдэгдэгчтэй гурван шугаман тэгшитгэлийн систем гэнэ. Энд a, b, c, d, e, f, g, h, p, q, r, s өгөгдсөн тоонууд, x, y, z үл мэдэгдэгчид. a, b, c, e, f, g, p, q, r  үл мэдэгдэгчдийн коэффициент, d, h, s сул гишүүд юм. Ийм тэгшитгэлийн системийг үндсэн хоёр аргаар /орлуулах, нэмэх ба хасах/ боддог. Энд бид зөвхөн Крамерын аргыг дэлгэрэнгүй авч үзнэ. Эхлээд гуравдугаар эрэмбийн тодорхойлогч гэдэг ойлголтыг авч үзье. Дараах илэрхийллийг